Το δάσος στο Βέρμιο

Το Βέρμιο έχει τις βόρειες και ανατολικές πλαγιές του καλυμμένες από δάση, κωνοφόρων και οξιών κυρίως, ενώ οι δυτικές πλαγιές του είναι σχεδόν γυμνές. Τα άφθονα νερά σχηματίζουν μεγάλους και μικρούς καταρράκτες, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν ως κινητήρια δύναμη για τη βιομηχανία, από τον 19ο αιώνα ακόμη. Ο ποταμός Αλιάκμονας ορίζει το νοτιοανατολικό σύνορό του βουνού, ενώ οι ποταμοί Τριπόταμος (νότιο Βέρμιο – Βέροια) και Αράπιτσα (κεντρικό Βέρμιο – Νάουσα), συμβάλλουν ουσιαστικά στην διαμόρφωση της οργιαστικής βλάστησης.

Οι πηγές που αναβλύζουν μέσα από τα πετρώματα πωρόλιθου (τραβερτίνης) διαμορφώνουν χώρους αναψυχής – σημεία αναφοράς και συγκέντρωσης των κατοίκων. Τέτοιες είναι τα Τρία Πηγάδια, τα Πέντε Πηγάδια, η Κουτσούφλιανη, η Μιχάλη Βρύση, η Γιοβάνα, η Γραμμένη, η Σέτα, τα Ισβόρια. Ονομαστές πηγές είναι επίσης αυτές του Καρά Μπoυρνάρ που σχηματίζουν το ποτάμι Μέγα Ρεύμα, το οποίο συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της περιοχής Ροδοχωρίου – Γιαννακοχωρίου και Μαρίνας.
Το μεγαλύτερο απόλυτο υψόμετρο στην περιοχή είναι 2052 μ. (Κορυφή Τσανακτσή στην Νάουσα). Άλλες σημαντικές κορυφές είναι η Μαύρη Πέτρα (2027 μ.), το Αγ. Πνεύμα (2014 μ.), Αρσούμπαση (1874 μ.) Ντούρλια (1770 μ.)

Η χρωματική πανδαισία του Βερμίου στις τέσσερις εποχές μαγεύει. Με τις κορυφογραμμές του να χάνονται στα σύννεφα ο ορεινός όγκος βρίσκει στο φθινόπωρο την καλύτερη του ώρα. Το φυλλοβόλα δέντρα αποκτούν όλη τη χρωματική παλέτα του κόκκινου, του καφέ και του πορτοκαλί[2]. Το φύλλωμα των δένδρων τραγουδά το κύκνειο άσμα του σε νότες πολύχρωμες κι αρμονικές. Είναι η εποχή της καστανιάς, της καρυδιάς και του κυκλάμινου (…στου βράχου τη σχισμάδα πού βρήκες χρώματα κι ανθείς πού μίσχο και σαλεύεις;). Ο χειμώνας στα ψηλά γίνεται ασπρόμαυρος και τα χιονοδρομικά κέντρα των 3-5 Πηγαδιών και του Σελίου σφύζουν από ζωή. Τα δέντρα γυμνά περιμένουν την άνοιξη, ενώ τα ψυχρόβια κωνοφόρα δίνουν το στίγμα τους μεγαλόπρεπα. Τα αρκουδοπούρναρα με τους κόκκινους καρπούς εντυπωσιάζουν γεμάτα θύμισες από περασμένα Χριστούγεννα. Φεύγει ο χειμώνας και μας το θυμίζουν οι πρίμουλες που απλώνονται στις ηλιόφωτες πλαγιές. Την άνοιξη αρχίζει ο χορός των αγριολούλουδων, άγριες βιόλες, (Viola macedonica), ανεμώνες, ορνιθόγαλα, κρόκοι και ελλέβοροι εμφανίζονται, ενώ στην αλπική ζώνη η μυοσωτίδα (μη με λησμόνει) απλώνεται, χαλί θαλασσί, διακριτική και κομψή. Το καλοκαίρι η χρωματική παλέτα του πράσινου κυριαρχεί.
Το βουνό επιφυλάσσει εκπλήξεις στον περιηγητή καθώς έχει να επιδείξει πλούσια χλωρίδα, έχουν καταγραφεί 1035 είδη από τα οποία 117 είναι ενδημικά της Βαλκανικής και τα 34 ενδημικά της Ελλάδας.

Ακολουθώντας δρόμους και μονοπάτια που οδηγούν στη κορφή θα συναντήσουμε στους πρόποδες κατάφυτες εκτάσεις με οπωροφόρα δέντρα μέχρι και το ύψος των 500 μέτρων. Στα ρέματα ο πλάτανος θα μας ξεκουράσει κάτω από τον παχύ ίσκιο του. Η ανάβαση ξεκινά και η πρώτη ζώνη άγριας βλάστησης με Οστρυά, Γαύρο, Βελανιδιά, Φλαμουριά, Καστανιά Καραγάτσι, Σφενδάμι, Κρανιά, Προυνιά, Γκορτσιά, Ιτιά, Φράξους διαμορφώνει ένα ποικιλόχρωμο τοπίο, οι θάμνοι όπως πουρνάρια, λαγομηλιές, βατομουριές, φουντουκιές κρανιές, αγριοτριανταφυλλιές, πυξάρια χαριτωμένα συμπληρώνουν το σύνολο. Από τα 800 μ. και μέχρι τα 1500μ. κυριαρχεί το δάσος της λυγερόκορμης οξιάς και της ελάτης μαζί με αρκουδοπούρναρα και αγριολεύκες, ακολουθεί η ζώνη των ψυχρόβιων κωνοφόρων και καταλήγουμε στην αλπική ζώνη με κέδρα νάνους, αστράγαλους και δάφνη ολεοειδή.
Την άνοιξη, ανάμεσα σε πιο κοινά φυτά, θα συναντήσουμε και πιο σπάνια όπως ο Dictamus albus σε ροζ χρώμα, οι ίριδες (Iris sintenesii), η Isatis vermia. Το βλέμμα μας έλκει μια γεντιανή (Gentiana Verna) με το ωραιότερο ίσως γαλάζιο της φύσης. Πλήθος αγριοπανσέδων διακριτικά προκαλούν στις πλαγιές, ενώ η όχι πολύ κοινή ορχιδέα Orchis spitzeli προσκαλεί τα έντομα για την αναπαραγωγή της. Τα υγρολίβαδα με νάρκισους (Narcissus poeticus) συναγωνίζονται τις κίτρινες τουλίπες (toulipa australis). Στις απόμερες γωνιές του δάσους έκπληξη προκαλούν τα ανθισμένα μυγκέ (Convallaria majalis) και οι Φριτιλάριες (Fritillaria montana). Η πλούσια ποώδης βλάστηση ονομάζεται και φαρμακείο της φύσης καθώς πολλά είδη διακρίνονται για τη φαρμακευτική τους αξία όπως το χαμομήλι, το τσάι (Sideritis scardica), το σαλέπι, ο φλόμος, η μέντα, η Αχιλλέα κ.ά.

Το Βέρμιο αποτελεί το ενδιαίτημα αξιόλογων πληθυσμών θηλαστικών. Ο γκρίζος Λύκος (Canis lupus), η αλεπού, η αγριόγατα, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, η νυχτερίδα, το αγριογούρουνο, το ζαρκάδι, το ελάφι, ο λαγός, η βερβερίτσα (σκίουρος) είναι κάποια από αυτά.
Τα ερπετά που υπάρχουν είναι η ονυχοχελώνα[4], ο λαφίτης, η οχιά. Τα αμφίβια όπως οι εντυπωσιακές σαλαμάντρες (Salamandra salamandra) και η Κιτρινοβομβίνα (Bombina variegata) εντυπωσιάζουν με τα έντονα χρώματα τους. Τα ψάρια των ποταμών είναι η Μπριάνα στον ποταμό Κουτίχα, ενώ η Αράπιτσα φημίζεται για την κιτρινόπτερη Πέστροφα. Πεταλούδες όπως η Ερέμπια λίγειος (κόκκινη πεταλούδα) και Μακουλινέα η Άλκον (γνωστή και ως μπλε πεταλούδα), καθώς και η Αγροδίαιτος Δάμον είναι σπάνια είδη και κινδυνεύουν από τις ανθρώπινες πρακτικές.
Σε φάση ανάκαμψης είναι οι πληθυσμοί των πτηνών που απαντώνται στην περιοχή, κυρίως του κότσυφα, του δρυοκολάπτη (ο τυχερός περιηγητής μπορεί να θαυμάσει τον πράσινο δρυοκολάπτη), αλλά και των διαφόρων ειδών αετών και γερακιών. Ο μελισσοφάγος, το γλυκόλαλο αηδόνι, ο κούκος ο ντροπαλός, ο κότσυφας, ο μπούφος, η δεκοχτούρα, η κουκουβάγια, οι μπεκάτσες, τα ορτύκια, οι φασιανοί, τα τρυγόνια είναι ορισμένα από τα πολλά είδη πτηνών της περιοχής.
Στο πλαίσιο προστασίας και ορθολογικής διαχείρισης των θηραμάτων – και γενικότερα της πανίδας της περιοχής αλλά και άλλων – έχει ιδρυθεί από το Δασαρχείο Νάουσας το καταφύγιο Δάσους Δήμου Νάουσας και των Δασών Σελίου – Τσανακτσή – Γιαννακοχωρίου, έκτασης 72.000 στρεμμάτων.

Στο εκτροφείο θηραμάτων του Αγίου Νικολάου έκτασης 1200 στρεμμάτων επιδιώκεται ο πολλαπλασιασμός θηραμάτων, των οποίων ο αριθμός έχει μειωθεί ανησυχητικά, και ο εμπλουτισμός με αυτά του καταφύγιου του Βερμίου αλλά και άλλων περιοχών της Ελλάδας.
Ο χώρος του εκτροφείου είναι περιφραγμένος με δικτυωτό σύρμα και στο μεγαλύτερο μέρος του καλύπτεται από δάσος με δασοπονικά είδη που υπάρχουν στην περιοχή, όπως καστανιά, δρυς, γαύρος, φλαμουριά, φουντουκιά, πυξάρι, πλατάνι. Τα θηράματα που εκτρέφονται και αναπαράγονται στο εκτροφείο είναι πουλιά όπως κυνηγετικός φασιανός, Νησιώτικη πέρδικα, Αργυρός φασιανός, Βασιλικός (χρυσός) φασιανός, Σκοτεινός (σκούρος) φασιανός, Συρματικός φασιανός και θηλαστικά όπως πλατόνια – είδος ελαφιών (Dama dama) και αγριόχοιροι.
Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει τα ποικιλόχρωμα πτερωτά είδη καθώς και τα πλατόνια και τους αγριόχοιρους όταν κατεβαίνουν απ’ τις μονιές τους για να τραφούν.